Historiek

De Vlaamse Juristenvereniging
Meer dan honderd jaar ten dienste van de Vlaamse jurist

De historiek van de Vlaamse Juristenvereniging loopt samen met deze van de Vlaamse beweging. In de beginjaren van de “Bond der Vlaamse Rechtsgeleerden” leek de strijd voor het gebruik van Nederlands een utopie. Naarmate de Vlaamse beweging haar volwassenheid bereikte, onderging ook de Vlaamse Juristenverening een gedaanteverwisseling. Niet langer de strijd voor de het Nederlands als rechtstaal, maar deze voor de jurist staat op het voorplan.

De Vlaamse strijd: de Bond der Vlaamse Rechtsgeleerden (1885-1963)

Toen over heel Vlaanderen de taal van de administratie, procedure, advocaat en rechter vrijwel uitsluitend het Frans was, 125 jaar geleden, werd te Gent de Bond der Vlaamse Rechtsgeleerden gesticht. Het hoofddoel van de vereniging was de erkenning van het Nederlands als taal in gerechtszaken. In deze beginjaren was voor de oprichters echter niet makkelijk om in te gaan tegen de taal waarin de hele beroepsgroep had gestudeerd. Een radicaal pleidooi voor een nauwelijks gebruikt Nederlands lag dan ook niet voor de hand. Naarmate de Vlaamse beweging aan kracht won, tegen het einde van de eeuwwisseling, werd ook de roep van de Bond luider. Tegelijk kwam de bewustwording dat iedere jurist kon bijdragen aan de erkenning van Nederlands door de het Nederlands ook als wetenschappelijke taal voor juridisch onderzoek te hanteren. De klemtoon werd dan ook verlegd van de (politieke) strijd voor de taalwetgeving in gerechtszaken naar de organisatie van Vlaamse Rechtskundige Congressen. Hiervoor was het Rechtskundig Tijdschrift, dat sedert 1897 verscheen, een welkom hulpmiddel. Eens er sprake was van een zekere rechtsleer kwam de eis om Vlaams hoger onderwijs meer en meer op de voorgrond. Tekenend voor deze periode was een congres dat in 1913 te Gent werd gehouden. Een geplande Vlaamse Hogeschooldag, waarop de drie kraaiende hanen (Frans VAN CAUWELAERT, Kamiel HUYSMANS en Louis FRANCK) het woord zouden voeren, werd door het Franstalige stadsbestuur verboden.

Het activisme tijdens de Eerste Wereldoorlog en het daarop volgende politieke klimaat heeft ook voor de Bond ernstige gevolgen gehad. Desalniettemin vond de Bond voldoende kracht om te ijveren voor de vernederlandsing van het hoger onderwijs en de officiële vertaling van de wetboeken in het Nederlands. De diepe scheuring die in de Bond was ontstaan tussen gematigden en idealisten, over de vraag of het beleid inzake taalwetgeving in gerechtszaken moest uitgaan van de tweetaligheid of van de eentaligheid van Vlaanderen, werd in het voordeel van de idealisten beslecht. Het taalgebruik in gerechtszaken werd opnieuw het centrale thema van de Bond. Mede met steun van de Bond werd uiteindelijk de wet van 15 juni 1935 aangenomen die ook de pleidooien in de streektaal verzekerde.

Een tweede maal zou echter een oorlog de werking van het Vlaamse verenigingsleven grondig verstoren.

Het recht op het voorplan: de Vlaamse Juristenvereniging

Twintig jaar, tot in 1964, heeft juridisch Vlaanderen nodig gehad om de gevolgen van de oorlog te boven te komen. In dat jaar werd immers besloten een sluimerende Bond om te smeden tot een nieuwe “Vlaamse Juristenvereniging”. De Vereniging zou in eerste instantie ijveren voor de kennis van het Nederlands bij de magistratuur en het notariaat en voor de oprichting van een Hof van Beroep te Antwerpen. Met de belangrijke wijzigingsbepalingen die aan de Wet op het gebruik der talen in rechtszaken werden aangebracht door het Gerechtelijk Wetboek en de Wet van 11 juni 1970 tot oprichting van het Hof van beroep te Antwerpen, heeft dit streven haar doel niet gemist. Met de Wet van 4 mei 1984 werd uiteindelijk ook de Nederlandse Raad van de Orde van Advocaten te Brussel in het leven geroepen.

Ook met de traditie van de Vlaamse Rechtskundige Congressen werd opnieuw aangeknoopt en ook hier zou de Vlaamse Juristenvereniging bewijzen de vinger aan de pols te houden van de juridische actualiteit. Zo had reeds in 1967 te Gent een congres plaats waarin zowel het administratief recht als de medeëigendom bij appartementsgebouwen centraal stonden. De tijd dat het Nederlands zich in ons land als wetenschapstaal nog moest verdedigen was nu voorgoed voorbij. Vlaamse Rechtskundige Congressen hadden definitief hun vooraanstaande plaats verworven in het juridisch leven in België.

Met een wissel van het bestuur in 1983 werden ook de doelstelling van de Vlaamse Juristenvereniging geherformuleerd. Als overkoepelend orgaan van alle juridische krachten in Vlaanderen moet de Vlaamse Juristenvereniging de verzelfstandiging van Vlaamse jurist voltooien en de spreekbuis zijn van juridische beroepsgroep. Deze doelstellingen blijven onverminderd actueel.